Türkiye’de Kanuni Faiz Oranlarının Gelişimi ve 2024 Güncellemeleri

Kanuni faiz, yasalar tarafından belirlenen ve belirli durumlarda ödenmesi gereken faiz oranıdır. Faiz oranlarıyla ilgili özel bir düzenleme bulunmadığında veya sözleşme ile daha yüksek bir oran belirlenmemişse, yasal faiz oranı uygulanır. Bu yazıda, Türkiye’de kanuni faiz oranlarının tarihsel gelişimini ve 1 Haziran 2024’te yürürlüğe giren yeni düzenlemeyi ele alacağız.

3095 Sayılı Kanundan Önceki Dönem

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun “Faiz” başlıklı 72’nci ve “Geçmiş Günler Faizi” başlıklı 103’üncü maddeleri kanuni faiz oranlarını yüzde beş olarak belirlemiştir. Ticari işlerde de Türk Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu’na atıfta bulunarak aynı oranı kullanmıştır.

3095 Sayılı Kanun Sonrası (19.12.1984 – 31.12.1997)

3095 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle faiz oranları Bakanlar Kurulu’nun yetkisine bırakıldı. Bu dönemde yasal faiz oranı yıllık yüzde otuz olarak belirlenmiş ve Bakanlar Kurulu’nun bu oranı yüzde seksene kadar artırma veya azaltma yetkisi bulunmaktaydı.

1.01.1998 – 31.12.1999 Dönemi

Bakanlar Kurulu’nun 1997 tarihli kararı ile yasal faiz oranı yüzde otuzdan yüzde elliye çıkarıldı. Bu dönemde ticari temerrüt faiz oranı ise Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın kısa vadeli krediler için açıkladığı reeskont faiz oranları üzerinden hesaplanmıştır.

4489 Sayılı Kanun Sonrası (01.01.2000 – 21.04.2005)

Anayasa Mahkemesi’nin kararı ile 3095 sayılı Kanun’un faiz oranlarını değiştirme yetkisi iptal edilerek, bu oranlar Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın kısa vadeli kredi işlemlerinde uyguladığı reeskont oranlarına bağlandı. Bu dönemde yasal faiz oranları yıllık olarak belirlendi ve çeşitli tarihlerde değişiklikler yapıldı.

5335 Sayılı Kanun Sonrası (01.05.2005 – Günümüz)

Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararlarının ardından, 5335 sayılı yasa ile faiz oranlarını belirleme yetkisi yeniden Bakanlar Kurulu’na verildi. Bakanlar Kurulu bu yetkiyle yasal faiz oranını önce yüzde 12’ye, ardından yüzde 9’a düşürdü ve bu oran 1 Ocak 2006’dan itibaren sabit kaldı.

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 88. ve 120. maddeleri, faiz ödeme ve temerrüt faiz oranlarının belirlenmesinde uygulanacak kuralları düzenlemektedir. Buna göre, faiz oranları sözleşmede belirlenmemişse, yasal faiz oranları geçerli olacaktır.

1 Haziran 2024’ten İtibaren Geçerli Olan Kanuni Faiz Türkiye’de Nasıl Uygulanacak?

20 Mayıs 2024 tarihli ve 8485 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 1 Haziran 2024 tarihinden itibaren yasal faiz oranı yıllık yüzde 24 olarak belirlenmiştir. Bu yeni faiz oranının uygulama şekli ve kapsamı, özellikle 1 Haziran 2024 öncesinde ve sonrasında başlayan yasal süreçler açısından önemli değişiklikler getirmektedir. İşte bu yeni düzenlemenin detayları:

Yeni Faiz Oranının Uygulama Alanı

1 Haziran 2024 tarihinden itibaren başlatılacak tüm yasal işlemler için yıllık %24 oranında kanuni faiz uygulanacaktır. Bu, borçlu ve alacaklı arasındaki herhangi bir sözleşme ile belirlenmemişse veya kanunda aksi belirtilmemişse, yasal olarak belirlenen bu oran geçerli olacaktır.

Önceki Dönemde Başlayan Yasal Süreçler

1 Haziran 2024’ten önce başlatılmış ve hala devam eden yasal süreçlerde faiz oranının hesaplanması karmaşık olabilir. Yargıtay kararlarına göre, aşamalı faiz hesaplamaları yapılması gerekecektir. Bu durumda:

• 1 Haziran 2024 tarihine kadar olan dönem için %9 yasal faiz oranı uygulanacak.
• 1 Haziran 2024 tarihinden itibaren ise %24 yasal faiz oranı uygulanacak.

Bu tür aşamalı hesaplamalar, doğru yapılmadığı takdirde icra takiplerinde fazla hesaplanan faiz nedeniyle alacaklı aleyhine kararlar çıkmasına veya dava süreçlerinde kararın aleyhe gelmesine neden olabilir.

Bu kapsamda Yargıtay 12. Hukuk Dairesi  2007/7292 E.,  2007/10159 K. Sayılı ilamında ‘’ …takip tarihi itibariyle yasal faiz oranı %12 olup, 01.01.2006 tarihinden itibaren %9 olarak uygulanması gerekeceği ve işlemiş  faizinde  41,00 YTL olduğu bildirilmiştir.
Bu durumda, mahkemece takip talebinde ve icra emrinde takipten sonrası için istenen %35 yasal faiz  oranının  %12  ve değişen oranlarda uygulanması gerektiğine…‘’ şeklinde hüküm kurmuştur.

Kanun Değişikliği Gerekliliği

Yeni faiz oranının %24 olarak belirlenmesi, günümüzdeki enflasyon oranları göz önüne alındığında düşük bulunabilir. Ancak bu oran, 3095 sayılı Kanun kapsamında tanınan yasal sınırın en üst oranıdır. Bunun üzerinde bir oran belirlenebilmesi için kanun değişikliği gerekmektedir.

Sonuç

1 Haziran 2024 tarihinden itibaren geçerli olan yeni kanuni faiz oranı, borç ilişkilerinde önemli bir değişiklik getirmektedir. Bu yeni oran, ülkedeki ekonomik koşullar dikkate alındığında olumlu bir adım olarak değerlendirilebilir. Ancak, özellikle önceki dönemde başlayan yasal süreçlerde uygulanacak faiz oranlarının doğru hesaplanması önem arz etmektedir. Bu sebeple, yasal süreçlerin takibinde avukatların ve hukuk danışmanlarının dikkatli olmaları gerekmektedir.

Bu düzenleme ile birlikte, borçlu ve alacaklı arasındaki ilişkilerin daha adil ve dengeli bir şekilde yürütülmesi hedeflenmiştir. Yine de, uygulamada karşılaşılabilecek olası sorunların çözümü için yasal düzenlemelerin dikkatle incelenmesi ve gerektiğinde yeniden düzenlenmesi gerekebilir.

STJ. AV. MUHAMMED BURAK ÇOBAN